Bipolar Bozukluk, duygu durumunda belirgin dalgalanmalarla seyreden bir psikiyatrik rahatsızlıktır. “Mani” veya “hipomani” dönemleri olarak bilinen coşkulu, enerjik ya da taşkın ruh hali ile “depresyon” olarak bilinen çökkün, üzüntülü veya enerjisiz ruh hali dönemleri arasında gidip gelen bir hastalıktır. Bu dönemler, kişinin gündelik yaşamını, ilişkilerini ve işlevselliğini önemli ölçüde etkileyebilir.
Bipolar Bozukluk Türleri
En az iki yıl süresince (çocuklarda ve ergenlerde en az bir yıl) hipomani benzeri belirtilerle depresif belirtilerin sık sık birbirini izlediği, ancak bu belirtilerin tam olarak bir hipomani ya da majör depresyon düzeyine ulaşmadığı daha hafif seyirli bir bozukluktur..
Bipolar I Bozukluk
Kişi en az bir mani dönemi yaşar. Mani dönemi, aşırı yüksek enerji, uyku ihtiyacında azalma, düşüncelerde hızlı akış, aşırı özgüven ve bazı durumlarda gerçeklikten kopma belirtileriyle karakterizedir. Mani epizodu çoğunlukla hastaneye yatış gerektirecek kadar şiddetli olabilir.
Depresyon atakları da görülebilir ancak tanı için en az bir mani döneminin varlığı yeterlidir.
Bipolar II Bozukluk
Hipomani dönemleri (daha hafif seyreden mani belirtileri) ile majör depresyon dönemleri yaşanır.
Hipomani, mani kadar şiddetli değildir ve kişinin işlevselliğini tamamen bozmayabilir; ancak yine de belirgin bir coşku, enerji artışı ve düşünce hızlanması olabilir.
Siklotimi (Cyclothymic Bozukluk)
En az iki yıl süresince (çocuklarda ve ergenlerde en az bir yıl) hipomani benzeri belirtilerle depresif belirtilerin sık sık birbirini izlediği, ancak bu belirtilerin tam olarak bir hipomani ya da majör depresyon düzeyine ulaşmadığı daha hafif seyirli bir bozukluktur.
Belirtiler
Mani veya Hipomani Dönemi
- Yüksek Enerji ve Coşku: Aşırı mutlu, heyecanlı veya huzursuz hissetme
- Azalan Uyku İhtiyacı: Çok az uykuya rağmen aşırı enerjik olma
- Düşüncelerde Hızlanma: Konudan konuya atlama, konuşmanın hızlanması
- Aşırı Özgüven: Kendini her konuda yetkin hissetme, riskli davranışlarda artış
- Dikkat Dağınıklığı: Bir şeye odaklanmakta zorlanma
Depresyon Dönemi
- Sürekli Üzgün veya Çökkün Ruh Hali: Gün boyu süren keder, umutsuzluk veya halsizlik
- Enerji Kaybı ve Yorgunluk: Günlük aktiviteleri yapmakta zorlanma
- İlgi ve Zevk Kaybı: Daha önce keyif alınan etkinliklerden uzaklaşma
- Değersizlik veya Suçluluk Hissi: Kendini aşırı eleştirme, suçlama veya utanma duyguları
- Uyku ve İştah Değişiklikleri: Uykusuzluk, aşırı uyuma, iştahsızlık veya aşırı yeme
- Konsantrasyon Zorluğu: Karar vermekte güçlük, unutkanlık
- İntihar Düşünceleri: Ölüm ya da kendine zarar verme düşünceleri
Bu belirtiler döngüsel olarak tekrar eder ve her iki uç duygu durumu arasında dönemsel geçişler olabilir.
Nedenleri
Yoğun stres, travmatik yaşantılar, yas veya büyük yaşam değişiklikleri (evlilik, iş kaybı vb.) bipolar atakların ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir.
Genetik Faktörler
Ailede bipolar bozukluk öyküsünün olması, genetik yatkınlığı artırabilir.
Biyokimyasal Faktörler
Beyindeki nörotransmitter dengesizlikleri (serotonin, dopamin vb.), bipolar bozukluğun oluşumunda önemli rol oynayabilir.
Hormonal Etkenler
Hormon düzeyindeki değişimler, duygu durumunu etkileyerek atakların tetiklenmesine neden olabilir.
Çevresel ve Psikososyal Faktörler
Yoğun stres, travmatik yaşantılar, yas veya büyük yaşam değişiklikleri (evlilik, iş kaybı vb.) bipolar atakların ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir.
Tedavi Yöntemleri
İlaç Tedavisi
- Duygu Durum Düzenleyiciler (örn. Lityum, Valproat): Mani ve depresif atakların şiddetini azaltmak ve tekrarını önlemek için kullanılır.
- Antidepresanlar: Depresyon ataklarında belirtileri hafifletmek amacıyla kullanılır (genellikle duygu durum dengeleyicilerle birlikte).
- Antipsikotikler: Şiddetli mani veya psikotik belirtilerde yardımcı olabilir.
Psikoterapi
- Bilişsel-Davranışçı Terapi (BDT): Olumsuz düşünce kalıplarını tanımak ve alternatif düşünme becerileri geliştirmek.
- Kişilerarası Terapi: İlişkilerdeki sorunları ve stres faktörlerini belirleyerek çözüm yolları üretmek.
- Aile Odaklı Terapi: Hastanın aile bireylerinin de tedavi sürecine katılarak destek mekanizmalarının güçlendirilmesi.
Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
- Düzenli Uyku ve Beslenme: Duygu durumunu stabilize etmek için önemlidir.
- Stres Yönetimi: Egzersiz, gevşeme teknikleri, meditasyon gibi yöntemlerle stres azaltılabilir.
- Düzenli Takip ve Kontroller: İlaç doz ayarlamaları, atakların erkenden tespiti ve önlenmesi açısından sık doktor ve terapist ziyaretleri önemlidir.
Eğitim ve Farkındalık
- Hem kişinin hem de aile üyelerinin bipolar bozukluk hakkında bilgi sahibi olması, belirtileri tanımayı ve erken müdahaleyi kolaylaştırır.
Psikolog Beray Akbağ ile Bipolar Bozukluk Yönetimi
Uzman Psikolog Beray Akbağ, bipolar bozukluk yaşayan danışanlara bilimsel yaklaşımlarla destek verir. Tedavi sürecinde:
- Kişiye Özel Terapi Planı: Danışanın semptomlarının şiddeti, yaşam öyküsü ve kişisel ihtiyaçları dikkate alınarak özelleştirilmiş bir terapi planı hazırlanır.
- Bilişsel-Davranışçı Teknikler: Manik ve depresif dönemlerde ortaya çıkan olumsuz düşünce kalıplarının tanınmasına ve dönüştürülmesine yardımcı olunur.
- Duygu Durum Takibi: Atakların önceden tespiti ve etkin baş etme stratejilerinin uygulanması için duygu durum takip yöntemleri öğretilir.
- Aile ve Sosyal Destek: Gerekli durumlarda aile terapisi veya yakın çevreyle iletişim halinde olunarak kapsamlı bir destek mekanizması oluşturulur.