Alkol ve madde kullanımı, sosyal bir ortamda keyif verici bir amaçla başlayabilir. Ancak kontrolün kaybedilmesi ve kullanımın sürdürülebilir bir alışkanlık hâline gelmesi, kişinin hem fiziksel hem de psikolojik sağlığını ciddi biçimde tehdit eden bağımlılık sorununa dönüşebilir. Bağımlılık, bireyin hayat kalitesini düşürerek aile, sosyal çevre ve iş hayatıyla ilgili birçok problem yaratır.
Alkol ve Madde Bağımlılığı Nedir?
Alkol veya herhangi bir maddenin (uyuşturucu, reçeteli ilaçlar, uyarıcılar vb.) yoğun ve tekrarlı şekilde kullanımı sonucu, kişinin bu maddeyi almadan yaşamını sürdüremeyecek duruma gelmesi “bağımlılık” olarak tanımlanır. Bu süreçte tolerans gelişir; yani aynı etkiyi hissedebilmek için kullanılan madde miktarı giderek artar. Ayrıca kişi, maddeyi bıraktığında “yoksunluk belirtileri” yaşayarak hem zihinsel hem de bedensel açıdan sıkıntı çeker.
Belirtiler
Maddeye nasıl ulaşılacağı, ne zaman ve nerede kullanılacağı gibi planlamaların sürekli zihni meşgul etmesi.
Kontrol Kaybı
Madde veya alkol kullanımını azaltmaya ya da tamamen bırakmaya yönelik çabaların başarısız olması, kullanımın planlanandan daha fazla ya da sık olması.
Tolerans Artışı
Aynı etkiyi almak için her geçen gün daha fazla madde veya alkol tüketme ihtiyacı duymak.
Yoksunluk Belirtileri
Madde alımı kesildiğinde ya da azaltıldığında terleme, titreme, kaygı, çarpıntı, huzursuzluk, mide bulantısı gibi fiziksel ve psikolojik sorunlar yaşamak.
Sosyal ve Mesleki İşlev Kaybı
İş, okul veya aile sorumluluklarını yerine getirememek, sosyal aktivitelerden ve ilişkilerden geri çekilmek.
Zararlarını Görmesine Rağmen Kullanıma Devam Etme
Sağlık, finansal veya hukuki problemler gibi olumsuz sonuçlara rağmen madde/alkol kullanımını sürdürebilmek.
Yoğun Kullanım Odaklı Düşünceler
Nedenleri
- Genetik Yatkınlık
- Ailede bağımlılık öyküsü olması, kişinin alkol veya madde bağımlılığına yatkınlığını artırabilir.
- Biyolojik ve Kimyasal Faktörler
- Beyindeki ödül ve motivasyon sisteminde meydana gelen değişiklikler, bağımlılığa kapı aralayabilir.
- Psikolojik Etkenler
- Depresyon, kaygı bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu gibi ruhsal problemler yaşayan bireyler, geçici rahatlama umuduyla alkol veya maddeye yönelebilir.
- Çevresel ve Sosyal Faktörler
- Aile içi çatışmalar, stresli yaşam koşulları, yetersiz sosyal destek veya arkadaş çevresinin madde kullanımını teşvik etmesi bağımlılık riskini yükseltir.
- Kültürel ve Toplumsal Etkenler
- Madde kullanımının sosyal ortamlarda kabul görmesi veya kolay erişilebilir olması, bağımlılığın yaygınlaşmasında rol oynar.
Tedavi Yöntemleri
- Detoksifikasyon (Arınma)
- Madde kullanımının kesilmesi sonrası ortaya çıkan yoksunluk belirtilerini azaltmayı amaçlayan tıbbi müdahalelerdir. Hastane veya rehabilitasyon merkezlerinde uzman gözetiminde yapılır.
- Psikoterapi
- Bilişsel-Davranışçı Terapi (BDT): Olumsuz düşünce kalıplarını ve zararlı alışkanlıkları tanıyarak değiştirmeye odaklanır.
- Motivasyonel Görüşme (MG): Kişinin değişime yönelik motivasyonunu artırarak madde kullanımını bırakmasına yardımcı olur.
- Aile Terapisi: Aile içi dinamiklerin gözden geçirilmesi ve destekleyici bir ortam yaratılması, uzun vadeli iyileşmede önemlidir.
- Farmakolojik Tedaviler
- Alkol veya belirli maddelere karşı istek duygusunu azaltan, yoksunluk belirtilerini hafifleten ilaçlar, psikiyatrist tarafından reçete edilebilir.
- Destek Grupları ve Rehabilitasyon Programları
- AA (Adsız Alkolikler), NA (Adsız Narkotikler) gibi 12 Adım Programları: Kişinin benzer deneyimler yaşayan insanlarla bir arada olarak grup desteği alması, bağımlılık döngüsünü kırmayı kolaylaştırır.
- Rehabilitasyon Merkezleri: Uzman psikolog, psikiyatrist ve sosyal hizmet uzmanlarının gözetiminde kapsamlı bir iyileşme programına katılma imkânı sunar.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Stres Yönetimi: Egzersiz, meditasyon veya gevşeme teknikleri gibi yöntemlerle kaygı ve stres azaltılabilir.
- Sağlıklı Sosyal Çevre: Kullanımı teşvik eden arkadaşlıklardan uzak durma, yeni ilgi alanları ve sosyal aktiviteler geliştirme.
Psikolog Beray Akbağ ile Bağımlılık Tedavisi
Uzman Psikolog Beray Akbağ, alkol ve madde bağımlılığıyla mücadele eden bireylere yönelik bütüncül ve kişiye özel terapi yaklaşımları uygular. Tedavi sürecinde:
- Değerlendirme ve Planlama: Bağımlılığın türü, şiddeti ve kişinin yaşam öyküsü dikkate alınarak özgün bir tedavi haritası çıkarılır.
- Psikoeğitim ve Farkındalık: Kişiye madde kullanımının vücut ve ruh sağlığı üzerindeki etkileri hakkında bilgiler verilerek, iç görü kazanması sağlanır.
- Bilişsel-Davranışçı Teknikler: Madde kullanımını tetikleyen düşünce ve inanç kalıplarıyla çalışarak, kişinin yeni başa çıkma becerileri geliştirmesine yardım edilir.
- Relaps (Tekrar Başlama) Önleme Stratejileri: Bağımlılığı tetikleyen ortamlardan veya duygusal durumlardan uzak durmak için alternatif planlar hazırlanır ve uygulamalar yapılır.
- Destek Ağı Kurma: Aile üyeleri, arkadaşlar ve gerekli olduğunda profesyonel destek birimleriyle işbirliği yapılarak sağlam bir sosyal destek mekanizması oluşturulur.
Alkol ve madde bağımlılığı, kişinin hem fiziksel hem de ruhsal sağlığını ciddi ölçüde tehdit eden, ancak doğru müdahale ve uzman desteği ile büyük oranda kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Bağımlılık sürecinde yalnız olmadığınızı bilmek, profesyonel yardıma başvurmak ve sizi destekleyecek bir çevreye sahip olmak, iyileşme yolculuğunun en önemli adımlarıdır.
Eğer siz veya yakınlarınız alkol ya da madde kullanımının hayatınızı olumsuz etkilediğini düşünüyorsanız, erken teşhis ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurun. Uzman Psikolog Beray Akbağ, bilimsel yöntemlere dayalı ve kişiye özgü planlar doğrultusunda danışanlarına rehberlik ederek, daha sağlıklı ve özgür bir yaşama adım atmanıza destek olmaktadır.ek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.