Obsesif Kompülsif Bozukluk (OKB), kişinin istemeden aklına gelen, rahatsız edici ve tekrarlayıcı düşünceler (obsesyonlar) ile bu düşüncelerin yarattığı kaygıyı azaltmak için gerçekleştirilen, yineleyici davranışlardan (kompülsiyonlar) oluşan bir ruhsal rahatsızlıktır. OKB, sadece kişinin zihinsel süreçlerini değil; günlük yaşamını, ilişkilerini ve işlevselliğini de önemli ölçüde etkileyebilir.
Obsesyon ve Kompülsiyon Nedir?
- Obsesyonlar (Saplantılar):
Kişinin isteği dışında zihnine giren, tekrarlayıcı, rahatsız edici düşünce, dürtü veya imgelerdir. Genellikle bulaşma korkusu, simetri takıntısı, kontrol edememe korkusu, ahlaki ya da dini takıntılar şeklinde görülür. - Kompülsiyonlar (Zorlantılar):
Obsesyonların tetiklediği yoğun kaygıyı azaltmak ya da olumsuz bir olayı engellemek için yapılan yineleyici davranışlar veya zihinsel eylemlerdir. Örnek olarak, sürekli el yıkama, sayma, kontrol etme veya düzenleme gibi davranışlar verilebilir.
Bu iki temel unsur, birbirini besleyerek bir kısır döngü yaratır. Kişi, obsesyonlar nedeniyle kaygı hisseder; bu kaygıdan kurtulmak için kompülsif davranışlarda bulunur. Ancak bu geçici bir rahatlama sağlar ve düşünceler bir süre sonra yeniden ortaya çıkar.
Belirtiler
Kişi, yaşadığı takıntılı düşüncelerden dolayı utanma veya suçluluk hissedebilir, ancak aynı zamanda bu düşünceleri engelleyemeyebilir.
Sürekli Aynı Düşüncelere Kapılma
Bulaşma, hastalık kapma, simetri veya kontrol kaybı korkuları gibi tekrar eden düşünceler.
Zorlantılı Davranışlar
Aşırı temizlik, el yıkama, kapıları ve elektrik düğmelerini sürekli kontrol etme, belirli sayıları ya da düzenleri takip etme, tekrar tekrar sorma.
Zihinsel Ritüeller
Anksiyeteyi azaltmak için belirli cümleleri tekrar etme, belirli sayıları sayma veya kelime gruplarını akılda döndürme gibi eylemler.
Günlük Hayatın Aksaması
Kişi, bu düşünceleri ve davranışları engelleyemediği için iş, okul, aile ve sosyal yaşantıda aksaklıklar yaşar.
Yoğun Kaygı ve Suçluluk
Kişi, yaşadığı takıntılı düşüncelerden dolayı utanma veya suçluluk hissedebilir, ancak aynı zamanda bu düşünceleri engelleyemeyebilir.
Nedenleri
- Biyolojik Etkenler
- Beyindeki belirli nörotransmitter dengesizlikleri (özellikle serotonin) OKB gelişiminde rol oynayabilir.
- Genetik faktörler de OKB’ye yatkınlık sağlayabilir.
- Psikolojik Faktörler
- Kişilik özellikleri (mükemmeliyetçilik, aşırı sorumluluk duygusu vb.) ve çocukluk deneyimleri, OKB riskini artırabilir.
- Yüksek kaygı seviyesine sahip bireylerin, olumsuz düşünceler ve belirsizlikle başa çıkmada zorluk yaşaması.
- Çevresel Faktörler
- Travma, stresli yaşam olayları veya zorlu aile/sosyal çevre koşulları, obsesyon ve kompülsiyonları tetikleyebilir.
Tedavi Yöntemler
- Psikoterapi
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): OKB tedavisinde en yaygın kullanılan yöntemdir. Obsesif düşüncelerin ve zorlantılı davranışların altında yatan inançlar sorgulanır, daha işlevsel düşünce ve davranış kalıpları geliştirilir.
- Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (ERP): Kişi, kaygı uyandıran düşünce veya durumlara kademeli olarak maruz bırakılır ve kompülsif davranışlarını yapmaması için desteklenir. Zamanla bu kaygı azalır ve davranış döngüsü kırılır.
- İlaç Tedavisi
- Psikiyatrist tarafından reçete edilen antidepresanlar (özellikle SSRI grubu), OKB belirtilerini hafifletmede etkili olabilir.
- İlaç tedavisi, psikoterapi ile birlikte yürütüldüğünde daha başarılı sonuçlar elde edilir.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Destek
- Stres Yönetimi: Düzenli egzersiz, sağlıklı uyku düzeni, nefes egzersizleri ve meditasyon gibi yöntemler kaygıyı azaltmaya yardımcı olur.
- Sosyal Destek: Aile, arkadaşlar ya da destek gruplarıyla paylaşımlarda bulunmak, yalnız olmadığınızı hissetmenizi sağlar.
- Kişisel Farkındalık: Obsesif düşünceleri tanımayı, sorgulamayı ve alternatif düşüncelerle değiştirmeyi öğrenmek önemlidir.
Psikolog Beray Akbağ ile Obsesif Kompülsif Bozukluk Tedavisi
Uzman Psikolog Beray Akbağ, OKB belirtileri gösteren danışanlara bütüncül ve kişiye özel bir yaklaşım sunar. Bilimsel kanıtlara dayalı terapi yöntemleri (BDT ve ERP gibi) kullanarak, danışanın takıntılı düşüncelerle baş etme becerilerini geliştirmesine, bu düşüncelerin doğurduğu kaygıyı yönetmesine ve kompülsif davranışları azaltmasına yardımcı olur.
Takip ve Destek: Terapinin ilerleyen aşamalarında elde edilen kazanımlar pekiştirilir ve kalıcılığı sağlamak için düzenli geri bildirimler alınır.
Değerlendirme ve Planlama: İlk aşamada danışanın günlük yaşamı, takıntıları ve zorlantıları detaylı biçimde ele alınarak terapinin hedefleri belirlenir.
Bireysel Terapi Seansları: Seanslar boyunca kişi; obsesyonlarını yeniden yapılandırmayı, kompülsiyonlarını kontrol etmeyi ve alternatif düşünce kalıplarını uygulamayı öğrenir.